Çok sayıda UPS sistemleri satıcısı ve son kullanıcısı, UPS´lerin güç kaynaklarında yıldırım sonucu oluşan dalgalanmaya karşı değerli donanımı ve veriyi otomatik olarak koruduğuna inanıyor. Aslında Eaton EMEA Güç Kalitesi Üretim Müdürü Christophe Jammes´in de belirttiği gibi durum bu kadar basit değil. Avrupa yıldırım vakalarının en sık görüldüğü yerler arasında olmamasına rağmen, burada yaşanan yıldırım kaynaklı güç gerilimi, bilişim araçları, telekomünikasyon sistemleri ve modern çalışma koşullarının ihtiyaç duyduğu çok sayıda elektronik cihaz için ciddi bir tehlike oluşturmaktadır.
İnternet ortamında kolaylıkla bulunabilen yıldırım düşme sıklığı haritalarına bakıldığında, Avrupa´nın büyük bir kısmına yılda km2 başına 2 ila 10 arasında yıldırım düşme ihtimali olduğu görülür. Bu rakam aslında pek de yüksek değildir; hatta herhangi bir binaya ya da tesisata doğrudan yıldırım düşme ihtimalinin oranı çok daha düşüktür. Ancak hassas elektronik cihazlar, yalnızca doğrudan yıldırım düşmesi durumunda zarar görmez. Yaklaşık bir iki kilometre mesafede oluşan yıldırım olayları, gerilim dalgalanmalarına yol açarak yeterli enerjiyi doğurur ve sisteme zarar verir.
Örneğin tehlike arz edecek bir yıldırım olayının maksimum 5 km uzaklıkta olacağını düşünürseniz, bu haritalar yıldırım "risk" alanını 75 km2 civarında gösterecektir. Kilometre başına ortalama 10 kez yıldırım düşme riski olduğunda ise, bu sayı yılda 750´ye ulaşarak donanımı tehlikeye atacaktır. Bu makaleyi okuyanların çoğu, hassas donanımları kesintisiz güç kaynağıyla (UPS) çalıştığı için hallerinden gayet memnun olabilir. Sonuçta UPS´ler gerilim dalgalanmalarına karşı koruma sağlıyor. Neredeyse tüm UPS´lerin bu dalgalanmalara karşı bir çeşit koruma sağladığı ve bunu veri sayfalarında vurguladıkları doğrudur; fakat maalesef bu koruma her zaman beklendiği sonucu vermemektedir.
Sorunun kaynağı, kimi UPS üreticilerinin maliyetten kısmak amacıyla yalnızca nötr kaynak ile hat arasındaki dalgalanmalarda etkili bir koruma sistemi kullanmalarıdır. Gerçek hayatta ise güç kaynağında yıldırım nedeniyle oluşan zarar verici dalgalanmalar, nötr ve zemin ve/veya hat ve zemin arasında oluşan ortak modlu dalgalanmalardır. Ucuz UPS´ler genellikle ortak modlu dalgalanmalara karşı hiçbir koruma sağlamaz ve bu nedenle kullanıcılarda yanlış bir emniyet hissi uyandırır.
Eaton Güç Kalitesi tarafından üretilenlerin de arasında bulunduğu en iyi UPS´ler, biraz daha pahalı olsa da, hat-nötr, hat-zemin ve nötr-zemin arasındaki dalgalanmalara karşı tam koruma sağlar. UPS´nin dalgalanmalara karşı yeterli koruma sağladığına karar vermeden önce düşünmeniz gereken birkaç nokta daha vardır. Öncelikle UPS üreticileri dalgalanmalara karşı ürünleri koruma performansı testine sokmalıdır. "Aynı zamanda güç hattı dalgalanmalara karşı koruma sağlar," gibi belirsiz söylemler anlamsızdır. Bunun yerine uluslararası standartlara uyumluluk (örneğin IEC 61643-1, Düşük Gerilim Dalgalanmaları Koruyucu Cihazlar) ve genellikle paket üzerinde kV ifadesi ile yazılan performans seviyesi gibi güvenilir bilgileri araştırın. Daha sonra UPS´nin, aslında her çeşit gerilim koruyucu cihazın yıldırım kaynaklı güç gerilimlerine karşı tam koruma sağlayamayacağını unutmayın.
Çok yakın bir yerde düşen yıldırım sonucu oluşan enerji, kullanışlı ve makul fiyatlı koruyucu cihazların emebileceğinden çok fazladır. Yine de iyi bir UPS, zarar görmeden dalgalanmaların büyük bir kısmını bastırabilir. Daha büyük çaptaki dalgalanmalarda ise tek yönlü koruma sağlar ve bağlı bulunduğu cihazı korurken, işlem sırasında kendi zarar görerek tekrar kullanılamayacak hale gelir. Böyle bir durum yaşandığında cihaz normal işlevine devam etse bile, UPS kullanıcılarının dalgalanmalara karşı korumasız kaldıklarını bilmeleri gerekir. Bu nedenle sorumlu UPS üreticileri, ürünlere dalgalanma koruyucusunun çalışmadığını gösteren bir uyarı cihazı (genellikle bir LED gösterge) da takar. Bu önemli bir özelliktir ve göstergesi bulunmayan ürünlere bu anlamda güvenmemek gerekir. Son olarak, nitelikli ve yüksek kaliteli UPS´lerin dalgalanmalara karşı yüksek koruma sağlamasına rağmen, dalgalanmalara karşı tam koruma sağlayan sistemlerin bir parçası olarak çok daha işlevsel olabileceklerine dikkat çekmek gerekir. Böyle bir sistem genellikle farklı seviyelerde koruma sağlar. Örneğin güç kaynağının binaya girdiği noktada yüksek enerji koruma cihazları bulunurken, daha küçük cihazlar binanın güç dağılım sistemi boyunca önemli noktalarda yer alır.
Eaton Elektrik Sektörü´nün de arasında bulunduğu güç dağılımı uzmanları, bu çeşit sistemler hakkında tavsiye vermekten memnuniyet duyacaktır. UPS kullanarak hassas ve hayati donanımlarınızı emniyete almak, her zaman için sağlam bir karardır. Fakat yıldırım kaynaklı güç gerilimlerine karşı etkili koruma sağlayan bir UPS istiyorsanız ya da bu çeşit UPS talepleri alan bir satıcıysanız, şimdi okuduğunuz makaledeki yorumları dikkate alın ve ilgili veri sayfalarını çok dikkatli şekilde incelemek gerekmektedir.
Endüstri-Dünyası’nın amacı; endüstriyel mühendisliğine dünyanın her yerinde üretilip Türkiye pazarına sunulan yeni ürünler ve hizmetler ile ilgili bilgi vermektir. Eğer siz de firmanızın yeni ürünlerinin Endüstri Dünyası’nda yer almasını istiyorsanız lütfen teknik basın bültenlerinizi editörlerimize gönderin.
