Robotlar yayıldıkça, üretim hatlarına daha çok girdikçe emniyet konusu kaçınılmaz bir şekilde gündemimize girdi. Kısa bir literatür taraması yaparsak, bir robot tarafından öldürülen ilk insanın 1979 yılında Ford Motor şirketinde Robert Williams olduğu bilgisine ulaşıyoruz. Son ölümlü kazanın ise 2017 yılında; Ventra Ionia Mains fabrikasında çalışan bakım mühendisi Wanda Holbrook olduğunu görüyoruz. ABD İş Sağlığı Enstitüsüne göre ise, bugüne kadar robot kaynaklı 41 adet yaralanma veya ölümle sonuçlanan kaza gerçekleşmiş. Bu kazaların 27 adeti ise ölümle sonuçlanmış. Özetle belki robot kaynaklı kaza sayısı az, fakat gerçeklebilecek bir kazanın ölümle sonuçlanma ihtmali oldukça yüksek. Bu nedenle robot ve robotlarla çalışan insanların emniyet gereksinimlerine uyması büyük önem taşıyor. Euchner Türkiye tarafından kaleme alınan bu yazıda bu tehlikelerin ne olduğunu ve bunları engellemek için hangi emniyet uygulumalarının yapılması gerektiğini bulacaksınız.
Robotların Oluşturabileceği Tehlikeler
Aslında robotların oluşturduğu tehlikeler, standart bir makinenin oluşturduğu tehlikelerden daha fazla değildir. Hareketli parçalarının olması ve bu parçaların zaman zaman işçilere yakın çalışması çeşitli sorunlar yaratabilir. Genel makine tehlikeleri, çarpma, kesme, darbede bulunma, elektrik şoku sayılabilir. Bunlar genel olarak, robot sistemlerinde, emniyetli olmayan robot tasarımı, yanlış kurulum ve montaj, kontrol hatası, mekanik parça arızası, güç sistemi / alt sistem arızası, çevresel etki (örneğin elektromanyetik veya radyo frekansı paraziti) veya insan hatası nedeniyle ortaya çıkabilir. Genel olarak robotlarla yaşanan kazaları aşağıdaki sıralayabilriz.
Robotlu otomasyon sistemlerinin risk değerlendirilmesi uzman ekiplerce yapılmalıdır.
1-Çarpma veya Çarpışma
İşçinin robot koluna çarpması, programlama yaparkenki hatalar veya robot parçalarında yaşanan bir hata ölümcül olabilir.
2-Uzuv Yaralanması ve Kopması
Bir işçinin uzuv veya vücut kısmı bir robot kol ile diğer çevre ekipmanı arasında kaldığında veya işçi fiziksel olarak robot ekipmanı tarafından sürüldüğünde ortaya çıkar.
3-Robot Sistemleri Arasında Sıkışma
Kavrama mekanizmasının arızalanması veya uç efektör aletinin parçaların serbest kalmasıyla sonuçlanan bir robot bileşeninin, takım malzemesinin, son efektörün veya güç kaynağının bozulması durumunda sıkışma meydana gelebilir.
Robotların kullanımı endüstriyel operasyonlara birçok fayda sağlarken, genellikle hızlı hareket etmesi ve bir çalışanın robot çalışma bölgesine yanlış zamanda girmesi durumunda yaralanma hatta ölüme neden olacak kadar güçlüdür.
Hem konvansiyonel hem de işbirlikçi robotlar için, robot kazalarının normal çalışma koşullarının dışında olabileceğinin farkına varmak önemlidir. Robotu devreye alma, programlama / öğretim, program geliştirme, sorun giderme, bakım, onarım, test, kurulum veya ayarlama sırasında da ciddi kazalar meydana gelebilir. Bu tür işlemler sırasında, robot operatörünün, programlayıcısının veya bakım uzmanının, istenmeyen robot hareketinin kazayla sonuçlanabileceği bilmesi gerekir.
Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirmesi robot sistemleri kurmadan önce kesinlikle gereklidir ve her tehlike (örneğin, robot tasarımı, kontrol hatası, parça arızası, insan hatası, vb.) dikkate alınmalıdır. Robot parçalarının risk değerlendirmesi ve iş güvenliği analizi tavsiye edilir. Bir işçinin robotla yüzleşmesini gerektiren her görev (rutin ve rutin olmayan görevler dahil) ayrıca değerlendirilir. Bunu yaparken, risk değerlendirmesini etkilenen tüm çalışanlara (örneğin robot operatörü, programcı veya bakım uzmanı) ayrı ayrı değerlendirmek gerekir. Böylece, işle ilgili riskler ve bu risklerin nasıl en aza indirilebileceği konusunda güçlü bir farkındalık oluşacaktır.
Çalışanları robot tehlikelerinden korumak için aşağıdaki önlemleri uygulayabilirsiniz:
1-LOTO
Özellikle robot bakımı sırasında robotun beklenmedik bir şekilde başlatılması veya depolanan enerjinin (örneğin, alet havası veya yay altındaki bir yay) serbest bırakılmasından kaynaklanabilecek yaralanmaları önlemek için mümkün olan her yerde bir kilitleme etiketleme sistemi LOTO sistemi uygulayabilirsiniz. LOTO, ne yazık ki, robotun programlanması, öğretilmesi veya problem teşhisi için çalıştırma durumunda olması gerekebileceğinden bir robotla çalışırken tüm emniyet endişelerini çözemez. Bu nedenle, çalışanların LOTO’nun ne zaman uygulayabileceklerini ve uygulamayacaklarını bilmeleri çok önemlidir.
2-Safe Guarding
Genel olarak, emniyetli koruma, sahadaki robot operasyonu ile ilgili riskleri tasarlamak için alınan mühendislik kontrol önlemlerini ifade eder. Emniyet önlemlerinin dikkatli bir şekilde tasarlanması, çalışanların işlerini güvenli, hızlı ve emniyetli bir şekilde yerine getirmelerini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Özellikle robot programlamayı, öğretmeyi veya bakımı kolaylaştırmak için, elle çalıştırılan bir etkinleştirme anahtarının uygulanmasıyla emniyetli bir çalışma modunun başlatılması sağlanabilir. Emniyetli mod, seçilen emniyetli korumaları (örneğin ışık perdesi, güvenlik paspası ve varlık sensörü) devre dışı bırakır ve robotun çalışmasını sağlar.
Çok düşük hızlarda, çalışanın çalışma alanına güvenli bir şekilde girmesine izin verirken, robot düşük güçte fakat enerjili durumda kalır. Emniyet önlemlerinin kullanımının üstünde tehlikeli durumları belirtmek ve genellikle robotun manuel olarak durdurabilmesi için işçilerin robotu manuel olarak durdurması için bir araç sağlamak üzere, uyarı cihazları (örn. Görsel-işitsel alarmlar) ve acil durdurma düğmeleri kurulur.
3-Emniyet İşaretleri
Robotların çalıştığı alanları ve tehlikelerin varlığını belirtmek için uyarı işaretleri kullanabilirsiniz. Robotların çalışma bölgeleri, işaretler ve zemin işaretlerinin açıkça görülebilmesi ve çalışanların yazılı talimatları okuyabilmesi ve robot kontrollerini görebilmesi için yeterince aydınlatma yapmayı unutmayın.
4-Erişim Sistemi Kurun ve Yetkilendirin
Bir robot çalışma alanına yalnızca yetkili ve yetkili personelin girmesine izin verin. Robot tehlikelerine aşina olmayan herkes (ziyaretçiler ve eğitimsiz personeli de dahil olmak üzere) tesiste gözetim altında tutulmalı ve her zaman çalışan bir robotun çevresinden uzak tutulmalıdır.
Endüstri-Dünyası’nın amacı; endüstriyel mühendisliğine dünyanın her yerinde üretilip Türkiye pazarına sunulan yeni ürünler ve hizmetler ile ilgili bilgi vermektir. Eğer siz de firmanızın yeni ürünlerinin Endüstri Dünyası’nda yer almasını istiyorsanız lütfen teknik basın bültenlerinizi editörlerimize gönderin.
